از عقرب آمریکایی تا کورسک روسی
شاید
داشتن زیردریایی اتمی برای بسیاری از کشورهای دنیا یک افتخار و توان رزمی
بالا محسوب شود، اما اطلاع از اینکه مخاطرات و دردسرهای ناشی از داشتن این
تجهیزات مدرن تا چه حد است، می تواند ذوق و شوق خرید آنرا تا حد زیادی کاهش
دهد. البته می توان برخی از این زیردریایی ها را همچنان در عمق دریاها
مشاهده کرد.
به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق،
زیردریایی های اتمی به عنوان یکی از پیشرفته ترین تولیدات بشر شناخته می
شوند که می توانند برای مدت زیادی در زیر آب به عملیات بپردازند. این
زیردریایی ها از سیستم پیشران اتمی بهره برده و همین راکتورهای اتمی هستند
که به این شناورها چنین توانایی های بالایی را می بخشند. اما این تجهیزات
غول آسا نیز از خطر غرق شدن مصون نیستند. بر اساس آمارهای رسمی تاکنون 9
فروند زیردریایی اتمی در دنیا غرق شده است کهدر این مطلب با این زیردریایی
های به تاریخ پیوسته، آشنا می شویم.
USS Thresher
زیردریایی
آمریکایی USS Thresher یکی از دو زیردریایی اتمی آمریکا است که در 10
آوریل 1963 در اقیانوس اطلس غرق شد. در جریان غرق این زیردریایی تمامی 129
خدمه آن جان باختند و این حادثه به عنوان مرگبارترین حادثه تاریخ زیرسطحی
ها تا به امروز باقی مانده است. این زیردریایی آمریکایی همچنین اولین زیر
سطحی اتمی در جهان بود که غرق شده است.
USS Thresher از کلاس
زیردریایی های تهاجمی Permit بود. این زیردریایی ها تهاجمی به وزن 4 هزار
تن از یک راکتور اتمی و دو توربین بخار بهره برده و با اژدر و همچنین
موشکهای ضد کشتی مسلح می شد. 14 فروند از این زیرسطحی های اتمی ساخته شده
که تمامی آنها به غیر از USS Thresher از خدمت بازنشسته شدند. در 9 آوریل
1963 این زیردریایی پس از طی یک دوره تعمیر و بازبینی سنگین و در فاصله 350
کیلومتری از ساحل ماساچوست آمریکا به انجام تمرین های قوس به عمق حداکثری
پرداخت.
در
طول روز 9 و نیمه شب 10 آوریل این مانورها انجام شده و زیردریایی مورد نظر
ارتباط خود را با کشتی امدادی "اسکای لارک" که در منطقه حضور داشت حفظ
کرد. در حالی که این زیردریایی در حال نزدیک شدن به عمق 400 متری بود، کشتی
اسکای لارک مکالمات همراه با اختلالی از USS Thresher دریافت کرد و سپس
ارتباطات قطع شد. عملیات نجات به سرعت آغاز شده و 15 کشتی از نیروی دریایی
آمریکا به سرعت در محل حاضر شدند اما پس از تلاش های بسیار متوجه شدند که
این زیردریایی به همراه تمامی خدمه آن به اعماق آبها رفته اند.
تحقیقات
گسترده ای پس از غرق این زیردریایی در آمریکا انجام و در نهایت اعلام شد
که دلیل غرق این زیردریایی مشکل در لوله های این شناور در بخش اتاق مهندسی
بوده است. مشکل در این بخش به از دست رفتن نیروی الکتریسیته و در نهایت
پایین رفتن و غرق این زیردریایی منجر شده است. نیروی دریایی آمریکا پس از
این حادثه و در طی برنامه سنگین و پر هزینه ای به نام " SAFSUB " طراحی و
ساخت و مسائل ایمنی در زیردریایی های اتمی خود را مورد بازنگری کلی قرار
داد.
USS Scorpion
اما
زیردریایی بعدی آمریکایی که غرق شد، عقرب نام دارد. غرق این زیردریایی و
مسائل و نظریات گوناگون درباره علت آن تا به امروز ادامه داشته و بسیاری از
افراد، دلایل ارائه شده توسط مقامات را درباره علت غرق آن نمی پذیرند. این
زیردریایی اتمی متعلق به نیروی دریایی آمریکا در تاریخ 22 می 1968 میلادی
در میانه اقیانوس اطلس غرق شده و به در عمق نزدیک به 3500 متری اقیانوس
قرار گرفت. "اسکورپین" از کلاس زیردریایی های Skipjack بوده و وزنی در حدود
3 هزار تن داشت و از یک دستگاه راکتور اتمی نیرو می گرفت.
اما
غرق ناگهانی و داستانهای مطرح شده درباره سرنوشت آن تا به امروز ادامه
دارد. نظریاتی مثل انفجار اژدر درون زیردریایی تا بحث حمله زیرسطحی های
شوروی به این زیردریایی جزء دلایل غرق آن مطرح شده است. یکی از دلایل مطرح
شده بحث فعال شدن یکی از اژدرهای این زیردریایی است. بعضی از کارشناسان
معتقد هستند که این اژدر در زیردریایی فعال شده و پس از پرتاب و با استفاده
از جستجو گر صوتی خود بر روی خود زیردریایی قفل و به آن برخورد کرده است.
نظریه
دیگر بحث منفجر شدن یکی از اژدرها در داخل زیردریایی و غرق "اسکورپین"
است. نظریه بعدی در خصوص عملکرد اشتباه سامانه تخلیه زباله زیردریایی است.
بر اساس این نظریه این سیستم که برای تخلیه زباله های تولیدی در زیردریایی
به کار می رود در هنگام عملکرد دچار مشکل شده و به ورود آب و به هم خوردن
فشار و در نتیجه غرق این زیردریایی منجر شده است. اما نظریه بعدی که یکی از
حساس ترین بحثها درباره تاریخ جنگ سرد است.
بعضی از کارشناسان
معتقد هستند که "اسکورپین" در جریان یک عملیات شناسایی و جاسوسی از یگان
های شناور شوروی سابق در اقیانوس اطلس توسط زیردریایی های شوروی مورد اصابت
اژدر قرار گرفته و غرق شده است اما تا به امروز و حتی پس از فروپاشی شوروی
سابق مقامات دو کشور در این خصوص به تکذیب کردن این مسئله پرداخته اند.
یک
نکته در این میان مشخص است و آن هم این که این زیردریایی دارای سامانه های
شنود و جاسوسی بوده و مسلما در جریان ماموریت خود به جاسوسی از روسها
پرداخته است. اما سرنوشت این عقرب آمریکایی و این که واقعا 99 خدمه این
زیردریایی به چه دلیل جان باختند همچنان به عنوان یکی از بزرگترین رازهای
جنگ سرد باقی مانده است.
K-27
اما
اتحاد شوروی سابق نیز در خصوص حوادث مربوط به زیردریایی های اتمی ید
طولایی دارد. اولین حادثه اتمی در نیروی دریایی شوروی مربوط به زیردریایی
اتمی " K-27 " است. این شناور زیر سطحی شوروی یک شناور آزمایشی بود که برای
آزمایش نوع جدیدی از راکتورهای هسته ای از نوع " VT-1 " ساخته شده بود.
این
زیردریایی در سال 1965 در ناوگان شمالی نیروی دریایی شوروی سابق وارد خدمت
شد. کارشناسان معتقد هستند که خدمه این شناور از ابتدای کار با راکتور
جدید مشکل داشته و آموزش های کافی برای شرایط اضطراری را ندیده بودند. در
نهایت در 24 می 1968 با کاهش شدید قدرت در یکی از راکتورهای این زیردریایی
مشکل آغاز شد.
خدمه
این زیردریایی به دلیل کمبود آموزش و بی توجه به این اصل که راکتور مورد
نظر در حال تابش تشعشعات مضر است به کار تعمیر آن مشغول شده و تنها زمانی
متوجه اشتباه مرگبار خود شدند که 9 تن از خدمه دوز مرگباری از تشعشع را
دریافت کرده بودند. بعد از این حادثه زیردریایی مذکور به ساحل منتقل شده و
تا سال 1979 در ساحل به عنوان یک بستر آزمایشی در خصوص سامانه های پیشران
اتمی استفاده شد.
در نهایت و پس از اطمینان از امنیت سامانه های
اتمی و راکتورهای آن زیردریایی K-27 به تاریخ 6 سپتامبر 1982 در سواحل
روسیه در اقیانوس منجمد شمالی غرق شد. تجربیات کسب شده با این زیردریایی در
ساخت نسل جدید زیردریایی های اتمی شوروی لحاظ شد.
K-8
زیردریایی
اتمی بعدی که به آن خواهیم پرداخت زیرسطحی " K-8 " از کلاس "نوامبر" نیروی
دریایی شوروی سابق است. این زیردریایی در دو مرحله و در فاصله زمانی نزدیک
به 10 سال از یک دیگر دچار حادثه شد که در جریان حادثه دوم غرق شد. این
زیردریایی تهاجمی با وزنی در حدود 4500 تن و داشتن 104 خدمه از 2 راکتور
اتمی نیرو می گرفت.
اما حادثه اول در 13 اکتبر 1960 رخ داد که در
طی آن یکی از راکتورهای زیردریایی در سامانه خنک کننده دچار مشکل شده و قلب
راکتور در معرض آب شدن قرار گرفت. خدمه این زیردریایی توانستند به موقع
سامانه اضطراری خنک کننده را فعال کرده و از انفجار جلوگیری کنند. در طی
این حادثه تعدادی از خدمه دچار مسمویت با گازهای سمی منتشر شده از راکتور
شدند.
اما حادثه دوم که به فاصله 10 سال از اولی رخ داد باعث غرق
این زیردریایی شد. در جریان رزمایش "اقیانوس 70" در سال 1970 میلادی و در
اقیانوس اطلس این زیردریایی دچار آتش سوزی در دو بخش شد. این حادثه در عمق
120 متری دریا رخ داده و باعث شد تا هر دو راکتور اتمی زیردریایی خاموش
شود. فرمانده زیردریایی به سرعت شناور را به سطح دریا منتقل کرده و با
اعلام شرایط فوق العاده خدمه را از زیردریایی تخلیه کرد.
در
این زمان یک کشتی کمکی برای یدک کشیدن زیردریایی وارد شده و به همین دلیل و
برای کنترل زیردریایی 52 نفر از خدمه وارد زیردریایی شدند. در زمان انجام
عملیات کشیدن " K-8 " دریا شدیدا طوفانی شده و به دلیل آسیبهای وارده به
زیردریایی گاز مونواکسید کربن به سرعت وارد بخش های مختلف شده و تمام 52
خدمه حاضر جان خود را از دست دادند.
این زیردریایی نهایتا به همراه
4 عدد اژدر مسلح به سر جنگی اتمی در عمق 4680 متر در فاصله 490 کیلومتری
از سواحل شمال غرب اسپانیا در اقیانوس اطلس غرق شد. 73 تن از خدمه این
شناور که قبلا از آن خارج شده بودند نجات یافتند.
K-219
یکی
دیگر از ماجراهای بسیار حساس جنگ سرد که تا به امروز در سایه ای از پنهان
کاری باقی مانده است مربوط به زیردریایی اتمی K-219 شوروی سابق است که به
تاریخ 3 اکتبر 1986 در آتلانتیک شمالی غرق شد. این زیردریایی که از گونه
حامل موشکهای بالستیک قاره پیما بود جزء کلاس یانکی به حساب آمده و 16 موشک
بالستیک اتمی شامل 34 سرجنگی هسته ای را با خود حمل می کرد. بر اساس اخبار
موجود انفجاری در یکی از پرتابگرهای موشکی این زیردریایی رخ داده و باعث
نفوذ آب به درون پرتاب گر موشک مورد نظر شده است.
تا به امروز دلیل
دقیق این حادثه مشخص نشده است اما بعضی از کارشناسان برخورد این زیردریایی
با زیردریایی آمریکایی "یو اس اس آگوستا" را علت این امر می دانند، مسئله
ای که تا به امروز از طرف نیروی دریایی آمریکا و همچنین روسها تکذیب می
شود. البته یک نکته نیز توسط آمریکایی ها تایید شده و آن هم این است که
حضور آگوستا در آن منطقه تایید شده و اندکی پس از این حادثه این زیردریایی
نیز به دلیل با برخورد با جسمی ناشناس مجبور به برگشت به آمریکا شده است.
اما
بعد از کشف نفوذ آب کاپیتان کشتی به سرعت دستور امن کردن بخش های مختلف را
صادر کرد و در این پروسه تعدادی از ملوانان در نزدیکی پرتاب گر شماره 6
باقی ماندند. بعد از 5 دقیقه این بخش منفجر شد و در نتیجه آن 3 ملوان کشته
شدند. باقی مانده موشک مورد نظر با سرجنگی خود به درون دریا پرتاب شد. پس
از این حادثه زیردریایی روسی به سرعت به سطح آب آمده و راکتورهای خود را
خاموش کرد.
کاپیتان
کشتی با توجه به شرایط موجود دستور یدکش شدن کشتی به سمت شوروی و تخلیه
کلیه پرسنل را صادر کرد. پس از تخلیه پرسنل و کمی پس از آغاز عملیات یدکشی
به دلیل بروز شرایط جوی زیردریایی مورد نظر با موشکهای اتمی خود به زیر آب
رفته و غرق شد.
در سال 1988
میلادی کشتی تحقیقاتی شوروی با نقشه برداری از زیردریایی متوجه شد که درب
بسیاری از پرتابگرهای موجود در زیردریایی باز شده و موشکهای اتمی توسط
افراد یا گروههای ناشناس از آن خارج شده است.
K-287
زیردریایی
دیگر در لیست ما یک نمونه یکتا در نیروی دریایی شوروی با عنوان کلاس
"مایک" است. این زیردریایی اتمی تهاجمی ساخت دفتر طراحی رابین در شوروی
سابق بوده و تنها زیردریایی این کلاس " K-287 " بود که به تاریخ 31 دسامبر
1984 وارد خدمت نیروی دریایی شوروی سابق شد. هدف از ساخت این زیردریایی
بیشتر تست بخشی از فناوری های جدید برای استفاده در نسل جدید زیردریایی های
اتمی بود اما در عین حال این شناور زیر سطحی کاملا مسلح و آماده به رزم
نیز بود.
این
زیردریایی در 7 آورویل 1989 در دریای بارنت غرق شد. این زیردریایی در این
تاریخ با آتش سوزی در بخش مهندسی در انتهای ناو مواجه شده و علی رغم به کار
بستن اقدامات امنیتی آتش به بخش های گوناگون سرایت کرده و زیردریایی با از
دست رفتن نیرو مواجه شد. در این حالت زیردریایی به سرعت به سطح آمده و به
تخلیه خدمه اقدام کرد.
در جریان آتش سوزی 4 نفر از خدمه به دلیل
دود و آتش جان باختند اما در حدود 38 تن دیگر که در آبهای سرد دریای بارنت
شناور بودند به دلیل سرما و یا غرق شدگی جان باختند. در حدود 30 نفر از
خدمه این زیردریایی نیز از این حادثه جان به در بردند.
مرگ این
تعداد از خدمه شوک بزرگی در جامعه آن روز شوروی به حساب می آمده و باعث شد
تا با علنی شدن موضوع تحقیق کاملی در این خصوص صورت گرفته و اطلاعات
محرمانه زیادی برای اولین بار در رسانه های آن کشور منتشر شد. این
زیردریایی در حال حاضر یک راکتور اتمی و دو اژدر مسلح به سر جنگی هسته ای
در کف دریای بارنت در نزدیکی کشور نروژ قرار دارد.
K-429
شاید
یکی از جالب ترین موارد که چگونه یک تصمیم اشتباه می تواند به فاجعه بدل
شود را بتوان در داستان زیردریایی " K-429 " نیروی دریایی شوروی سابق جستجو
کرد. این زیردریایی اتمی شوروی سابق که از کلاس "چارلی 1" به شمار می آید
در 31 اکتبر 1972 به عنوان یک زیردریایی تهاجمی به ناوگان اقیانوس آرام
ارتش شوروی وارد شد.
در بهار سال 1983 و پس از یک گشت رزمی بسیار
طولانی این زیردریایی به پایگاه خود بازگشته و قرار شد که تا پاییز تحت
برنامه تعمییر و بازبینی قرار گیرد. بسیاری از خدمه این زیردریایی نیز به
جهت استفاده از مرخصی به نقاط مختلف رفته و از زیردریایی خود دور شدند. در
ماه ژوئن و در فصل تابستان به ناگاه به فرمانده زیردریایی "نیکولای سووروف "
دستور داده شد که برای یک تمرین فوری بایستی با زیردریایی " K-429 " به
دریا بازگردد.
وی
به فرماندهان یادآور شد که در حال حاضر زیردریایی برای خدمت آماده نبود و
بسیاری از خدمه نیز در دسترس نیستند. فرماندهان وی را تهدید کردند که در
صورت سرپیچی از دستورات عضویت وی در حزب کمونیست لغو می شود و در نتیجه سمت
فرماندهی را از دست خواهد. در نهایت وی با 120 خدمه که یک سوم آنها هرگز
در این زیردریایی حضور نداشته و تمرینات لازم را انجام نداده بودند به دریا
رفت. در ابتدا به وی دستور داده شد که به سرعت به محل شلیک آزمایشی اژدر
مراجعه کند. وی با رد دستور به دنبال پروسه استاندارد و انجام غوص اولیه
رفت.
در این مرحله سامانه تخلیه هوای زیردریایی که عمل ورود آب برای
زیر آب رفتن و تخلیه برای بالا رفتن را کنترل می کند به دلیل عدم تعمیر
صحیح کار نکرده و موجب وارد شدن 420 تن آب به مخازن زیردریایی شد. فرمانده
زیردریایی دستور حرکت سریع برای سطح را صادر کرد اما خدمه مورد نظر به دلیل
عدم آشنایی باعث از دست رفتن بخشی از فشار هوای داخل مخازن شد.
وسایل
نجات مورد نیاز در مخازنی در بیرون زیردریایی وجود داشتند و برای خدمه ای
که در درون زیردریایی بودند امکان دسترسی به آنها وجود نداشت. در نهایت دو
نفر از خدمه زیردریایی با استفاده از لباس های ویژه و با استفاده از
پرتابگرهای اژدر از زیردریایی خارج شده و خود را به ساحل رساندند. در نهایت
با اعلام خبر عملیات نجات آغاز شد و در جریان عملیات نیز دو ملوان دیگر
جان باختند.
این زیردریایی پس از پایان عملیات نجات به سطح آب آورده
شده و به بندر مورد نظر منتقل شده و پس از انجام عملیات های لازم بر روی
راکتور اتمی از خدمت خارج شد.
K-141
زیردریایی
روسی "K-141" که با نام کورسک شناخته می شود یکی از زیردریایی های حامل
موشک کروز نیروی دریایی روسیه از کلاس اوسکار بود. این زیردریایی اتمی با
وزن 16 هزار تن از راکتور اتمی نیرو گرفته و دارای 112 نفر خدمه است.
زیردریایی مورد نظر در جریان یک رزمایش نیروی دریایی روسیه در دریای بارنت
به تاریخ 12 آگوست سال 2000 میلادی غرق شد.
بر اساس گزارش رسمی
نیروی دریایی روسیه نشت اسید به کار رفته در سامانه پیشرانه یکی از اژدرهای
این زیردریایی باعث انفجار شده است. البته در خصوص این زیردریایی و این که
چه اتفاقی برای آن رخ داده است نیز بحث های گسترده ای درباره نظریه برخورد
با زیر سطحی های آمریکایی منتشر شده است.
بر اساس اطلاعات موجود
دو زیردریایی آمریکایی و یک زیردریایی انگلیسی در نزدیکی محل رزمایش در حال
رصد تحرکات نیروی دریایی روسیه بودند و پس از وقوع حادثه برای کورسک به
سرعت محل را ترک کردند. البته به مانند سایر موارد چه آمریکایی ها ، روسها و
انگلیسی ها هرگونه بحثی درباره برخورد دو زیردریایی را رد می کنند.
در
زمان وقوع حادثه مشخص شد که تعدادی از خدمه زیردریایی پس از انفجار زنده
مانده و در بخشی از آن جمع شده اند. دولتهای انگلستان و هلند به روسها
پیشنهاد کمک دادند تا بتوانند خدمه باقی مانده در زیردریایی را نجات بدهند
اما روسها این پیشنهاد را قبول نکردند و در نتیجه خدمه باقی مانده نیز در
اثر اتمام اکسیژن جان باختند.
پس از مدتی و با همکاری یک شرکت هلندی
لاشه زیردریایی کورسک از زیر آب خارج شد. تحقیقات به عمل آمده مشخص کرد که
انفجار اولیه باعث انفجار چند اژدر دیگر نیز شده که بر اثر آنها 95 تن از
118 خدمه زیردریایی درآن جان باختند.
K-159
اما
آخرین زیردریایی لیست ما باز هم ساخت شوروی سابق و از کلاس "نوامبر" به
شمار می آید. این زیردریایی اتمی در سال 1963 میلادی در ناوگان شمال نیروی
دریایی شوروی سابق وارد خدمت شد. در سال 1965 میلادی این زیردریایی دچار
مشکل در بخش راکتور اتمی خود شده پس از نشت مواد رادیواکتیو از آن برای مدت
دو سال برای تعمیر و بازبینی به بندرگاه منتقل شد. نهایتا این زیردریایی
روسی در سال 1989 میلادی از خدمت بازنشسته شد. قرار بر این بود که این
زیردریایی روسی اوراق شده و راکتورهای آن از درونش خارج شوند.
این
عملیات به دلیل فروپاشی شوروی و کمبود بودجه در سالهای دهه 90 میلادی با
تاخیر مواجه شد. در نهایت در 28 آگوست 2003 این زیردریایی با حرکت در سطح
به همراه 10 ملوان به سمت بندر پولیارنی در دریای بارنت حرکت کرد. اما آنها
در میان راه با یک تند باد شدید رو به رو شدند که به از دست رفتن آلات
شناور ماندن کمکی در اطراف زیردریایی منجر شده و زیردریایی غرق شد.
تنها
یک تن از خدمه موفق به فرار شده و 9 خدمه دیگر در این حادثه جان باختند.
باقی مانده لاشه این زیردریایی در حال حاضر در عمق 238 متری دریای بارنت به
همراه راکتور اتمی آن قرار دارد.
